W poniedziałek 5 lipca odbyła się uroczystość odsłonięcia odnowionego grobowca ofiar pogromu kieleckiego. Wydarzenie to poprzedzone zostało Marszem Pamięci, którym około 250 osób przeszło ulicami Kielc w celu upamiętnienia zabitych w 1946 roku Żydów.
Nowy grobowiec powstał z inicjatywy prezesa Stowarzyszenia Bogdana Białka. Koszt budowy monumentu w całości pokryty został ze środków osób prywatnych z Kielc oraz członków ziomkostwa kieleckiego w Izraelu.
Zobacz materiał filmowy Urzędu Miasta Kielce
Zobacz galerię zdjęć
Zobacz fotoreportaż Pani Marii Tajchman
Uczestnicy uroczystości zebrali się o godzinie 12. pod pomnikiem Menora – także powstałym z inicjatywy Stowarzyszenia dla uczczenia ofiar kieleckiego getta. Do zgromadzonych przemówili: Bogdan Białek, prezydent Kielc Wojciech Lubawski oraz naczelny rabin Polski Michael Schudrich.
– Naszym obowiązkiem – naszym Kielczan – jest dążenie do prawdy, stanie na straży tej prawdy, jak i nieukrywanie tego co zdarzyło się w lipcu 1946 roku. To wtedy, 4 lipca 1946 roku kielczanie zabili kielczan. Do dzisiaj jest to dla nas wielką raną – mówił prezydent Lubawski. Rabin Schudrich z kolei odwołał się do symboliki stojącego obok pomnika : – Ilekroć tu jestem, zawsze się zastanawiam, czy ta Menora schodzi do ziemi i jest symbolem śmierci, czy wychodzi do góry, jako znak odnowionego życia. Dzięki takim ludziom jak wy jestem pewien, że ona wznosi się do góry. Po tych słowach pieśniarka Tova Ben Zvi odśpiewała Kaddish, a prezydent z rabinem wspólnie zapalili znicze.
Następnie uczestnicy uroczystości udali się pod pomnik White Wash upamiętniający wydarzenia z 1946 roku. Tutaj przemówienie wygłosił Zvi Rav – Ner, ambasador Izraela w Polsce. W wyraźnie pojednawczym tonie zwrócił się do zgromadzonych – Możemy wspólnie wspominać wszystko co przez wieki było dobre i co było złe w historii – mówił. – Wspólna pamięć pozwala iść w przyszłość, między innymi z młodymi pokoleniami – dodawał dyplomata, przypominając o wielkim zaangażowaniu Polaków w ratowanie Żydów przed Zagładą w trakcie II wojny światowej. Ambasador wyraził także swoje zadowolenie z jakości stosunków polsko – izraelskich.
Uczestnicy Marszu udali się następnie pod kamienicę przy ulicy Planty 7/9, gdzie 64. lata temu doszło do pogromu Żydów. Artur Hoffman, prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów odczytał nazwiska zamordowanych w 1946 roku osób. Wspólną modlitwę poprowadzili członkowie Polskiej Rady Chrześcijan Żydów – prof. Stanisław Krajewski (ze strony żydowskiej) oraz o. Wiesław Dawidowski (ze strony katolickiej). W modłach uczestniczyli także duchowni innych wyznań chrześcijańskich – prawosławnego, ewangelickiego, metodystycznego oraz wolnych chrześcijan.
Następnie Marsz skierował się pod pomnik Jana Karskiego, gdzie odbyła się modlitwa duchownych katolickich, pod przewodnictwem ks. Manfreda Desleaersa.
W ciszy i skupieniu spod rzeźby upamiętniającej postać wybitnego Polaka, uczestnicy uroczystości wyruszyli w kierunku dawnego cmentarza żydowskiego na kieleckim Pakoszu. Po drodze zatrzymano się jeszcze na terenie rezerwatu geologicznego Kadzielnia. Na szczycie skalnego urwiska znajdują się tam dwa monumentalne obeliski – Tablice Mojżeszowe – wyraźny symbol wspólnych korzeni religijnych chrześcijan i Żydów. Pod Tablicami – przedstawiciele tych dwóch religii modlili się wspólnie odczytując fragment Księgi Powtórzonego Prawa.
Kolejny, a zarazem ostatni i najważniejszy etap Marszu znajdował się na kirkucie. To tutaj 8 lipca 1946 roku odbył się pochówek zamordowanych 4 dni wcześniej osób.
Modlitwę za zmarłych odprawił rabin Michael Schudrich. Następnie do zgromadzonych zwrócił się Yaacov Kotlicki, prezes Ziomkostwa Kieleckiego Izraelu (jego ojciec uniknął śmierci w 1946 roku dzięki pomocy Polaka). W mowie wygłoszonej po hebrajsku przypomniał o okolicznościach w jakich doszło do pogromu i następnych ponurych dziesięcioleciach, podczas których ówczesne polskie komunistyczne władze starały się zrobić wszystko aby zatracić pamięć o tragizmie pogromu kieleckiego. Wyraźnie jednak podkreślił, że jest to czas miniony. Obecnie otworzył się nowy etap stosunków polsko – żydowskich opartych na wzajemnym szacunku i dialogu. Na koniec zaznaczył, że nowy pomnik wzniesiono na cześć umarłych, a także dla żywych, żeby w poczuciu tragedii sprzed 64 lat umieli „cenić życie każdego człowieka na ziemi”.
Po raz pierwszy na grobie zabitego ojca odmawiając kadisz pomodlić się mógł Moshe Friedman, syn Berla Friedmana, jednej z ofiar pogromu.
Kolejny raz odczytano nazwiska wszystkich zabitych 64. lata temu ludzi.
Następnie poseł ziemi świętokrzyskiej Marzena Okła – Drewnowicz odczytała list Marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego skierowany do uczestników uroczystości. Jako jedno z najbardziej haniebnych wydarzeń w najnowszej historii Polski nazwał pogrom kielecki wybrany dzień wcześniej Prezydent Rzeczypospolitej.
W imeniu rządu polskiego do zgromadzonych przemówił minister Pior Żuchowski, sekratetarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – To co wydarzyło się 4 lipca 1946 roku w Kielcach nie wystarcza by nazywać to w obszarze prawdy, potrzeba jeszcze obszaru odwagi – mówił minister, by następnie postawić pytanie – Co działo się w sercach tychże Polaków, jakich przywódców słuchali by porwać się na taki czyn, by zabić swoich sąsiadów? – odnosząc się do przyczyn wydarzeń z 1946 roku. – Rząd Polski chce mówić w prawdzie i odwadze o historii polsko – żydowskiej. Dzisiejszy dzień jest kolejnym elementem budowania nadziei polsko żydowskiej – mówił kończąc swe wystąpienie Piotr Żuchowski równocześnie wyrażając przekonanie, że już za dwa lata w Warszawie otwarte zostanie Muzeum Historii Żydów Polskich.
Jako ostani głos zabrał Piotr Kadlcik, przewodniczący Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, który w gorzkich słowach przypomniał o ciągle występujących w Polsce przejawach antysemityzmu.
Część oficjalną uroczystości zakończyło odśpiewanie Hatikwa – hymnu Izraela.
Następnie przybyli do Kielc goście udali się do Pałacyku Zielińskiego na wspólny posiłek.
PRZEMÓWIENIE BOGDANA BIAŁKA (english version)
PRZEMÓWIENIE YAACOVA KOTLICKIEGO (english version) (hebrew version)
LIST BRONISŁAWA KOMOROWSKIEGO
PRZEMÓWIENIE PREZYDENTA KIELC WOJCIECHA LUBAWSKIEGO
PRZEMÓWIENIE NACZELNEGO RABINA POLSKI MICHELA SCHUDRICHA
PRZEMÓWIENIE AMBASADORA ZVI RAV-NERA
PRZEMÓWIENIE MINISTRA PIOTRA ŻUCHOWSKIEGO
PRZEMÓWIENIE PIOTRA KADLCIKA